Gayrimenkul alım-satım işlemlerinde düşük beyanla vergi kaçırma girişimlerine karşı tapu sistemine yapay zekâ destekli takip mekanizması entegre edildi. Yeni sistem, rayiç bedelle beyan edilen tutarı anlık karşılaştırarak riskli işlemleri otomatik tespit edecek.
Tapuda Beyan Oyunları Tarih Oluyor: Yapay Zekâ Devrede
Türkiye’de uzun yıllardır gayrimenkul satışlarında düşük bedelli beyanlarla kamu gelirlerinde ciddi kayıplar yaşanıyordu.
Bu durumun önüne geçmek amacıyla Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ortak çalışmasıyla yapay zekâ tabanlı yeni bir denetim sistemi devreye alındı.
Yeni sistem sayesinde tapu dairelerinde yapılan alım-satım işlemlerinde, bildirilen satış bedelleri ile taşınmazın gerçek piyasa değeri otomatik olarak karşılaştırılıyor ve anormallikler anında işaretleniyor.
Sistem Nasıl Çalışıyor? Anlık Veri Karşılaştırması ve Uyarı Mekanizması
Geliştirilen algoritma, Türkiye genelindeki bölgesel emlak verileri, önceki satış kayıtları, ekspertiz raporları ve rayiç bedel analizlerini birleştirerek her bir işlem için tahmini bir piyasa değeri oluşturuyor.
Eğer beyan edilen satış bedeli bu tahmini değerin belirli bir oran altındaysa:
- Sistem, işlemi “riskli işlem” olarak sınıflandırıyor
- Otomatik olarak ilgili tapu müdürlüğünü ve vergi denetim birimini bilgilendiriyor
- Gerekirse işlem geçici olarak durdurulabiliyor ve manuel inceleme başlatılıyor
Bu sayede hem vergi kaybının önüne geçilmesi hem de piyasa manipülasyonlarının azaltılması hedefleniyor.
Kimler Etkilenecek? Hangi Durumlar Risk Grubunda?
Yapay zekâ destekli takip sistemi özellikle aşağıdaki durumlara odaklanıyor:
- Aynı bölgede benzer nitelikteki konutların çok altında satış gösterilmesi
- Kısa süre önce alınmış bir taşınmazın düşük bedelle elden çıkarılması
- Satışa konu taşınmazın kira getirisine kıyasla orantısız değer beyanı
- Aile içi ya da üçüncü şahıslar arası şüpheli devir işlemleri
Bu işlemlerde sistem, hem alıcı hem de satıcı taraf için uyarı ve takip süreci başlatabiliyor.
Vergi Kaçakçılığına Karşı Teknolojik Önlem
Maliye kaynaklarına göre her yıl yalnızca tapudaki düşük beyanlardan kaynaklı milyarlarca liralık vergi kaybı yaşanıyor.
Yeni sistem sayesinde:
- Tapu harcı, gelir vergisi ve değer artış kazancı gibi kalemlerde kaybın önlenmesi
- Kayıt dışı ekonomiyle mücadelede yapay zekânın aktif kullanımı
- Vergi adaletinin sağlanması
gibi önemli hedeflere ulaşılması bekleniyor.
İlk Sonuçlar Ne Gösteriyor? Pilot Uygulamalar Başarıyla Tamamlandı
Uygulamanın ilk aşamada İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa gibi büyükşehirlerde pilot olarak test edildiği, bu şehirlerde kısa sürede:
- 1.200’ün üzerinde riskli işlem tespit edildiği
- 450’den fazla tapu işleminin incelenmek üzere askıya alındığı
- Ortalama satış bedeli beyanlarında %22 oranında artış gözlemlendiği
belirtildi. Bu veriler, sistemin caydırıcılık etkisinin kısa sürede ortaya çıktığını gösteriyor.
Uzmanlar Uyarıyor: Dürüst Beyan Esastır
Emlak ve vergi uzmanları, yeni sistemle birlikte artık düşük beyanla işlem yapmanın ciddi risk oluşturduğunu vurguluyor.
Ayrıca, bu tür işlemler yalnızca vergi cezası değil, aynı zamanda idari yaptırımlar ve cezai sorumluluk da doğurabiliyor.
Vatandaşların mağduriyet yaşamamak adına:
- Taşınmazın gerçek piyasa değeri üzerinden işlem yapmaları
- Gerekirse bağımsız ekspertiz raporu talep etmeleri
- Tapu ve vergi işlemlerinde uzman danışmanlık almaları
öneriliyor.
İstersen, bu sistemin teknik yapısı ya da yapay zekâ ile kamu denetimi arasındaki yeni ilişkilere dair detaylı bir analiz de hazırlayabilirim. Devam edelim mi?
