Türkiye’de konut sahipliği oranı her geçen yıl düşüyor. Kiracılık oranlarının yükselmesi ve konut fiyatlarındaki artış, barınma krizini gündeme taşıdı. Uzmanlar, orta ve düşük gelir grubunun erişilebilir konuta ulaşmakta zorlandığını belirtiyor.
Konut Sahipliği Düşüyor: Rakamlar Ne Diyor?
Türkiye’de uzun yıllar boyunca yüksek seyreden konut sahipliği oranı son dönemde ciddi bir düşüş eğilimi gösteriyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2014 yılında yüzde 61 olan konut sahipliği oranı, 2024 itibarıyla yüzde 55’in altına gerilemiş durumda. Aynı dönemde kiracılık oranı ise yüzde 24’ten yüzde 30’a yükseldi.
Bu durum, özellikle büyükşehirlerde yaşayan dar ve orta gelirli grupların konut sahibi olma şansının giderek azaldığını ortaya koyuyor.
Fiyatlar Uçtu, Gelir Yetmedi
Konut sahipliği oranının düşmesindeki en temel nedenlerden biri, konut fiyatlarının hane gelirine göre çok daha hızlı artması. Son üç yılda konut fiyatları yaklaşık %300’e yakın artarken, ortalama gelir artışı bu oranın oldukça gerisinde kaldı.
Özellikle büyükşehirlerde:
- Orta gelir grubunun dahi konut alım gücü büyük ölçüde azaldı
- Yeni konut projelerinin büyük bölümü lüks segmentte yer aldı
- Kredi faiz oranlarının yüksekliği, konut kredisiyle ev sahibi olmayı neredeyse imkânsız hale getirdi
Konut fiyatlarındaki artışa rağmen reel alım gücü eridiği için kiracılık oranı hızla yükselmeye başladı.
Konut Kredisindeki Daralma Etkili Oldu
Barınma krizinin bir başka nedeni ise konut kredisine erişimde yaşanan kısıtlamalar. Bankalar, yükselen faiz oranları ve risk algısı nedeniyle kredi verme konusunda daha temkinli davranıyor.
- Krediye uygun konut sayısı azaldı
- 1 milyon TL’nin altındaki kredi paketleri yetersiz kaldı
- Aylık taksit ödemeleri, gelir düzeyinin çok üzerinde kaldığı için birçok kişi krediye başvuramıyor
Bu durum, özellikle ilk kez ev alacak genç nüfusun kiracı kalmasına neden oluyor.
Kiralık Konut Sıkıntısı Derinleşiyor
Sadece konut sahipliği değil, kiralık konut erişimi de sorunlu hale gelmiş durumda. Özellikle İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirlerde kiralık konut arzı sınırlı. Bu da kira fiyatlarının hızla artmasına yol açtı.
2023-2025 yılları arasında kiralar yüzde 200’ün üzerinde artarken, birçok bölgede ortalama kira bedeli asgari ücretin üzerine çıktı. Kiracıların yaşadığı başlıca sorunlar şöyle:
- Tahliye baskısı ve fahiş kira talepleri
- Yeni kontratlarda astronomik zam oranları
- Ev sahibi-kiracı anlaşmazlıklarının artması
Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2024’te kira tahliye davalarında rekor artış yaşandı.
Barınma Krizi Tehlikesi Kapıda mı?
Konut sahibi olamayanların sayısındaki artış, sosyal riskleri de beraberinde getiriyor. Uzmanlar, kontrol altına alınmayan kira fiyatları ve konut erişiminde yaşanan eşitsizliklerin önümüzdeki yıllarda barınma krizine dönüşebileceği uyarısında bulunuyor.
Buna göre:
- Kiralık konut arzının artırılması
- Sosyal konut projelerine öncelik verilmesi
- Kredi sisteminde orta gelir grubu için uygun finansman modellerinin geliştirilmesi
- Boş ve spekülatif tutulan konutların kullanımına yönelik düzenlemeler yapılması
gibi adımlar atılmazsa, Türkiye’nin büyük şehirlerinde ciddi bir barınma sorunu yaşanabileceği vurgulanıyor.
Yeni Nesil Konut Politikalarına İhtiyaç Var
Türkiye’nin mevcut konut politikaları, ağırlıklı olarak arzı artırmaya yönelik. Ancak bu konutların büyük kısmı, orta ve alt gelir grubunun erişemeyeceği fiyatlarda sunuluyor. Bu da konut politikalarının toplumun geniş kesimlerinin ihtiyaçlarına yanıt veremediğini gösteriyor.
Uzmanlara göre:
- Kooperatif tipi üretim modelleri yeniden gündeme alınmalı
- Kira denetim mekanizmaları daha etkin çalışmalı
- Emlak vergisi ve boş konut vergisi gibi düzenlemelerle, konutun sadece yatırım aracı değil barınma aracı olması sağlanmalı
Konut sahipliğindeki bu gerileme, sadece ekonomik değil, aynı zamanda toplumsal bir sorunun sinyalini veriyor. Önümüzdeki yıllarda atılacak politik adımlar, Türkiye’nin barınma krizini önleyip önleyemeyeceğini belirleyecek.
